Đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng không những góp phần bảo tồn nền văn hóa bản địa, mà còn mang lại lợi ích thiết thực về kinh tế cho người dân trong tỉnh.
Phát huy lợi thế
Là tỉnh vùng cao, biên giới, có nhiều đồng bào dân tộc cùng chung sống với những nét văn hóa đặc trưng đậm đà bản sắc dân tộc, đã góp phần tạo cho Lào Cai diện mạo văn hóa phong phú và đa dạng. Bên cạnh đó, Lào Cai hiện đang có hàng trăm di sản văn hóa phi vật thể giá trị đang trong quá trình làm hồ sơ xin xếp hạng. Ðây chính là lợi thế, tiềm năng về du lịch mà địa phương có thể "Biến di sản thành tài sản" trong quá trình bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa để phát triển du lịch.
Với mục tiêu đưa du lịch Lào Cai trở thành điểm đến hấp dẫn đối với khách du lịch trong và ngoài nước dựa trên những thế mạnh của địa phương, từ năm 2005, việc phát triển mô hình du lịch cộng đồng đã được thử nghiệm ở xã Bản Hồ, San Sả Hồ (Sa Pa). Tại xã Bản Hồ đã có 24 gia đình đăng ký dịch vụ lưu trú tại gia (homestay) và 10 gia đình ở San Sả Hồ đăng ký dịch vụ này phục vụ du khách, qua đó hình thành mô hình dịch vụ lưu trú tại gia, đáp ứng nhu cầu nghỉ ngơi của du khách tại bản.
Theo con số thống kê, đến nay dịch vụ homestay liên tục gia tăng ở các điểm du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh. Các xã Tả Van (Sa Pa) có 42 hộ, Trung Đô (Bắc Hà) có 14 hộ đăng ký kinh doanh homestay... Doanh thu tại các hộ kinh doanh dịch vụ du lịch khá cao, bình quân tại xã Tả Van đạt 25 - 27 triệu đồng/hộ/năm, xã Trung Đô 35 - 40 triệu đồng/hộ/năm. Đặc biệt, du lịch cộng đồng phát triển kéo theo hàng loạt các loại hình dịch vụ khác phục vụ nhu cầu du khách. Tại huyện Sa Pa, mỗi dân tộc đều khai thác và phát huy bản sắc văn hóa riêng để phát triển du lịch. Đặc biệt là dân tộc Dao đỏ (xã Tả Phìn) đã biết khai thác vốn tri thức dân gian trong việc chữa bệnh và phát triển thành thương hiệu thuốc lá tắm của dân tộc Dao đỏ - Tả Phìn. Bên cạnh đó, việc phát triển và hình thành 12 tuyến du lịch cộng đồng đưa vào khai thác phục vụ du khách cùng với tuyến đường đi bộ trải nghiệm tại Sa Pa, Bắc Hà hàng năm thu hút trên 20 vạn lượt khách du lịch nước ngoài đến trải nghiệm.
Thực tế cho thấy, hơn 70% số du khách quốc tế đến Lào Cai (đặc biệt là Sa Pa) có nhu cầu xuống các bản, làng đồng bào dân tộc thiểu số. Từ năm 2006 đến nay, Lào Cai đã có gần 400.000 lượt khách đi theo tuyến du lịch cộng đồng, trong đó tập trung chủ yếu các tour du lịch ở Sa Pa. Điều đó chứng tỏ, du lịch cộng đồng ở Lào Cai đã và đang phát triển. Từ khi áp dụng chương trình "Biến di sản thành tài sản" để phát triển du lịch, ở các điểm du lịch cộng đồng đã có sức thu hút du khách mạnh.
Tiếp sức cho du lịch cộng đồng
Theo đánh giá của Tổ chức Phát triển du lịch Hà Lan, mặc dù Lào Cai có những nguồn lực du lịch ấn tượng và xu hướng thị trường tốt, song vẫn chưa phát huy hết các giá trị văn hóa dân tộc để phát triển sản phẩm du lịch cộng đồng. Ngoài một số ít điểm du lịch hiện đã được xây dựng, tới nay sản phẩm du lịch, đặc biệt là phát triển sản phẩm du lịch cộng đồng diễn ra rất chậm và chưa khai thác được hết tiềm năng, thế mạnh. Bởi vậy, để tạo sức bật cho du lịch cộng đồng ở Lào Cai rất cần sự tham gia tích cực của người dân bản địa; chú trọng phát huy mô hình du lịch cộng đồng có sự liên kết chặt chẽ của "4 nhà". Nhà nước định hướng và xây dựng chính sách quản lý phát triển du lịch cho toàn vùng, hộ gia đình tham gia làm du lịch đều có quyền lợi và nghĩa vụ bảo tồn di sản văn hoá dân tộc, các doanh nghiệp tăng cường quảng bá đưa du khách đến tham quan và các nhà tư vấn giúp cho người dân các biện pháp phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc. Có làm được như vậy, bản sắc văn hoá dân tộc mới trở thành nguồn lực cho du lịch cộng đồng phát triển...
Bên cạnh đó, cần nghiên cứu, phát hiện để có thể mở thêm các tuyến du lịch hấp dẫn ở vùng xa, kết hợp với việc phát triển các sản phẩm du lịch độc đáo của bà con dân tộc thiểu số. Đồng thời, cần nghiên cứu đưa sắc thái văn hóa vào phát triển thành sản phẩm du lịch, như tổ chức thường niên các lễ hội truyền thống, duy trì các phiên chợ văn hóa vùng cao nhằm hướng tới việc khôi phục, bảo tồn nét văn hóa địa phương, khai thác văn hóa vào phát triển du lịch.
Việc phát triển du lịch cộng đồng không thể nóng vội, chạy theo phong trào mà cần có chiến lược bài bản, đảm bảo phát triển theo hướng bền vững. Bởi vậy, yêu cầu cấp bách hiện nay là các cơ quan có thẩm quyền và cơ quan chuyên ngành cần thực hiện các biện pháp nâng cao trình độ văn hoá cho đồng bào và đề cao vai trò của người dân trong quá trình phát triển du lịch là một trong những biện pháp không thể thiếu, bởi chính họ là người trực tiếp tham gia và hưởng lợi từ các hoạt động du lịch cộng đồng ở địa phương mình./.
