Sông Đầm, một hệ sinh thái đất ngập nước độc đáo của TP.Tam Kỳ (Quảng Nam) đang trở thành tâm điểm trong chiến lược xây dựng đô thị sinh thái của địa phương. Bảo tồn sự đa dạng sinh học đặc trưng của khu vực Nam Trung Bộ ở Sông Đầm là quyết tâm lớn trong hành trình xây dựng hình hài của đô thị sinh thái.
Sông Đầm sở hữu giá trị sinh thái, cảnh quan có tiềm năng lớn cho phát triển du lịch. Ảnh: P.G
Hệ sinh thái quý giá
Từ lúc 8 tuổi, ông Phạm Khúc (thôn Vĩnh Bình, xã Tam Thăng, TP.Tam Kỳ, Quảng Nam) đã theo cha mình lênh đênh trên Sông Đầm mưu sinh bằng nghề đánh cá. Hơn 50 năm của cuộc đời mình kể từ đó, ông Phạm Khúc thuộc từng khúc sông, nhớ từng vị trí, và vẫn miệt mài dong ghe đi đánh cá trên Sông Đầm.
“Sông Đầm nuôi sống gia đình tôi và rất nhiều người dân khác ở Tam Thăng suốt hàng chục năm nay. Đây là khu vực từng giàu có về cá tôm, rất nhiều loài chim di trú và động thực vật khác. Nhưng qua nhiều năm, hiện trạng đã thay đổi. Nguồn thủy sản sụt giảm, diện tích bị thu hẹp. Động vật, nhất là các loài chim đã ít đi” - ông Phạm Khúc nói.
Những “lão ngư” mưu sinh bằng nghề chài lưới đơn thuần như ông Khúc hẳn ít nhiều trăn trở với Sông Đầm. Một “mái nhà lớn” của cộng đồng dân cư, đã chịu quá nhiều tác động từ biến đổi khí hậu lẫn các hoạt động kinh tế của con người. Thông tin TP.Tam Kỳ bắt đầu triển khai những hoạch định, hướng đến xây dựng một khu bảo tồn đất ngập nước, vì thế, được họ vui mừng đón nhận.
GS. Kwi-Gon Kim (Đại học Quốc gia Seoul) kể lại, ông đặc biệt ấn tượng với những đàn cò đứng lặng yên giữa vùng đất ngập nước Sông Đầm trong một lần đi thực địa.
“Đàn cò xuất hiện với số lượng nhất định ở đó, là dữ liệu sống động xác nhận rằng Sông Đầm có hệ sinh thái với giá trị đa dạng sinh học cần nghiên cứu. Thông thường, những loài chim di trú này chọn khu vực đất ngập nước có độ sâu khoảng 2m để kiếm ăn, và nơi đó phải tồn tại một hệ sinh thái đặc trưng, ít nhất đủ cung cấp nguồn thức ăn cho cò, một chỉ dấu nhận dạng cho vùng đất ngập nước” - GS. Kwi-Gon Kim nói.
Trong tài liệu được công bố bởi Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, với diện tích gần 200ha nước mặt bao phủ, Sông Đầm là môi trường sống lý tưởng cho nhiều loài động thực vật. Đơn vị này thống kê trong khu vực hồ Sông Đầm có tổng số 85 loài thuộc 55 họ và 21 bộ thuộc 5 lớp. Đặc biệt, các nhà khoa học đã ghi nhận được các loài thực vật quý hiếm, đặc hữu tại khu vực Sông Đầm.
“Lá phổi xanh” của đô thị sinh thái
Theo quy hoạch đến năm 2050, Sông Đầm được định hướng trở thành “lá phổi xanh” trong mô hình đô thị sinh thái Tam Kỳ. Với khả năng điều hòa khí hậu và cung cấp nguồn nước, khu vực này không chỉ hỗ trợ phát triển bền vững mà còn tạo điều kiện để phát triển du lịch sinh thái.
TS.Lương Quang Đốc (Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế) cho hay, với diện tích mặt nước đủ lớn, Sông Đầm còn đáp ứng các tiêu chí về vùng đất ngập nước quan trọng nội địa. Đây cũng là khu vực dự trữ, phòng lũ cho thành phố.
Bà Lê Thủy Trinh - Phó Giám đốc Sở Tài nguyên Môi trường cho biết, theo Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Bãi Sậy - Sông Đầm là vùng đất ngập nước tự nhiên quan trọng có tính đặc thù, thuộc phân loại đất ngập nước cửa sông.
Theo phương án bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học trong Quy hoạch tỉnh Quảng Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, mục tiêu đến năm 2030 Quảng Nam sẽ quy hoạch 3 vùng đất ngập nước quan trọng; trong đó có vùng đất ngập nước Bãi Sậy - Sông Đầm.
Quy hoạch chung TP.Tam Kỳ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng khẳng định Sông Đầm đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng đô thị sinh thái. Nhiều giải pháp bảo vệ hệ sinh thái khu vực này đã và đang được triển khai.
Quảng Nam đã từng bước tiến hành khảo sát, xây dựng hồ sơ trình thẩm định, thành lập khu bảo tồn đất ngập nước cấp tỉnh theo đúng tiến độ; làm cơ sở để triển khai các kế hoạch, hoạt động bảo tồn. “Song song các hoạt động phục hồi, bảo tồn, phát triển hệ sinh thái, chính quyền TP.Tam Kỳ cùng các cơ quan chức năng đang phối hợp để tuyên truyền, nâng cao nhận thức bảo tồn gắn với thực thi pháp luật liên quan; xây dựng, triển khai mô hình đồng quản lý, các hoạt động sinh kế bền vững...” - bà Lê Thủy Trinh cho hay.
GS. Kwi-Gon Kim khuyến nghị cần cân nhắc các yếu tố tác động đến Sông Đầm toàn diện, tính toán đến cả quá trình phát triển của TP.Tam Kỳ trong tương lai. “Chúng ta vừa bảo tồn, vừa song hành phát triển nên cần tận dụng tối đa các công cụ tài chính và khoa học, chính sách, thông qua quá trình hợp tác quốc tế để có thể tiếp nhận sự hỗ trợ cần thiết từ các quốc gia trong khu vực và quốc tế” - GS. Kwi-Gon Kim nói.
Thành Công
