Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định Lâm Hải Giang vừa ký văn bản số 5393/UBND-VX gửi Bộ VHTTDL xem xét, quyết định ghi danh, đưa Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Nghi thức hành lễ rước thần Nam Hải
Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý nằm trên địa bàn xã Nhơn Lý, TP Quy Nhơn là một trong các lễ hội truyền thống lâu dời, gắn kết với đời sống ngư dân miền biển ở Bình Định, đã trở thành địa chỉ tham quan, nghiên cứu, trải nghiệm về quá trình hình thành, phát triển mô hình vạn chài gắn với các hoạt động đánh bắt, chế biến hải sản với các tiết lễ cổ truyền diễn ra hàng năm; là không gian di sản văn hóa phi vật thể đặc trưng, tiêu biểu về loại hình lễ hội truyền thống mà nét đặc sắc là nghi thức tế lễ, hát múa bả trạo, sinh hoạt bài chòi.
Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Văn Ngọc cho hay, Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý được hình thành trên 200 năm gắn kết với quá trình lập làng, hình thành nét đặc trưng rất riêng ở Bình Định. Lễ hội là một hồi ức về không gian đánh bắt hải sản trên biển cả, ẩn chứa nét văn hóa tín ngưỡng ngư dân vùng biển qua nhiều giai đoạn trong diễn trình lịch sử. Lễ hội được vun bồi, kiến tạo qua nhiều thế hệ, tạo nên những sinh hoạt dân gian của cộng động ngư dân qua mùa đánh bắt hải sản; tạo ra những hoạt động giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm của các nghệ nhân gắn bó với vạn chài từ khi còn rất trẻ.
Các nghệ nhân, ngư dân Vạn đầm Xương Lý nói riêng, ngư dân mọi miền liên quan đến lễ hội truyền thống này luôn trân trọng và yêu quý; bảo vệ, phát huy giá trị di sản; trân trọng vùng đất ẩn chứa, lưu giữ di sản và vai trò của chủ thể di sản đối với đời sống kinh tế - văn hóa trên địa bàn bao thế kỷ qua.
Lăng Ông Nam Hải là nơi bảo tồn và lưu giữ di cốt cá Ông
Các hoạt động lễ hội mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, giáo dục truyền thống đoàn kết, yêu quê hương đất nước, có trách nhiệm cụ thể đối với vạn chài; là niềm tự hào vì nó gắn liền với tinh thần bảo vệ biển đảo, phát triển kinh tế bền vững trước những thử thách biến đổi khí hậu, cũng như thăng trầm trong lịch sử. Từ đó, khơi dậy tinh thần tiếp nối truyền thống yêu nước trong nhân dân; cố gắng trong lao động, sản xuất để xây dựng vạn chài trở thành một điểm bảo tàng sinh thái văn hóa phi vật thể về biển đảo, một điểm du lịch cộng động trong quá trình xây dựng Quy Nhơn trở thành trung tâm văn hóa phía Nam của vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ.
Trao đổi với chúng tôi, ông Dương Văn Thơm, Chánh đầm Vạn đầm Xương Lý chia sẻ: Con đường dẫn đến Lăng Ông Nam Hải ngày nay là những bậc tam cấp bằng đá, tô đậm hai bên là những hàng cây xanh tự nhiên của rừng núi Đơn. Lăng Ông tọa lạc vững chắc trên hệ thống tường thành, với cổng lăng và điện thờ mang đậm nét cổ kính và sự tôn nghiêm. Lăng Ông Nam Hải là nơi bảo tồn và lưu giữ di cốt cũng như thờ cúng Cá Ông với niềm kính trọng, yêu thương trong tiềm thức của ngư dân vạn đầm ven biển xã Nhơn Lý.
Theo vị Chánh đầm Vạn đầm Xương Lý, hằng năm tại Lăng Ông Nam Hải - Vạn đầm Xương Lý diễn ra các lễ hội cầu ngư đã được quy tụ nhiều ngư dân và khách bốn phương về tham gia như một lễ hội văn hóa, thể thao ngư dân miền biển. Những nét đặc sắc trong diễn trình hát bả trạo: Chèo thuyền, kéo lưới, bắt cá, thuyền lắc lư trong sóng gió… của các đội chèo bả trạo được dịp bày tỏ vốn nghệ thuật của mình cho các đội bạn thưởng thức, cho ngư dân mọi miền trong tỉnh cũng như cả nước cùng chiêm ngưỡng ở một sắc thái riêng trong nền văn hóa đa dạng, phong phú.
Nghi thức dâng hương trong Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý, nhằm cầu mong một mùa đánh bắt mới nhiều thuận lợi cho ngư dân
Theo ông Lâm Hải Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định, thời gian qua, tỉnh đã chỉ đạo UBND TP Quy Nhơn phối hợp với Sở VHTTDL và các tổ chức, cá nhân liên quan lập hồ sơ khoa học Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý trình Bộ VHTTDL xem xét đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đến nay, hồ sơ đã đủ điều kiện theo quy định tại Thông tư số 04/2010/TT-BVHTTDL ngày 30.6.2010 của Bộ trưởng Bộ VHTTDL quy định việc kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể và lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể để đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và các văn bản hướng dẫn liên quan.
Cũng theo ông Lam Hải Giang, nhằm đề cao giá trị lịch sử, văn hóa; đồng thời định hướng cho công tác bảo vệ và phát huy giá trị của một loại hình di sản lễ hội truyền thống lâu đời trong quá trình hội nhập, phát triển bền vững, UBND tỉnh Bình Định đề nghị Bộ VHTTDL quan tâm xem xét, quyết định ghi danh, đưa Lễ hội này vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Bài, ảnh: Phan Hiếu
