Skip to content
Thứ 3, ngày 10/06/2025
|
English
  • Trang chủ
  • Tin tức, sự kiện
  • Du lịch xanh
  • Biến đổi khí hậu
  • Văn hoá, di sản
  • Chương trình dự án
  • Mô hình, kinh nghiệm
  • Phóng sự ảnh
  • Video
  • Trang chủ
  • Tin tức, sự kiện
  • Du lịch xanh
  • Biến đổi khí hậu
  • Văn hoá, di sản
  • Chương trình dự án
  • Mô hình, kinh nghiệm
  • Phóng sự ảnh
  • Video
  • Trang chủ
  • /
  • Văn hoá, di sản
  • /
  • Bài chòi Bình Định giữ mạch nguồn ngàn xưa

Bài chòi Bình Định giữ mạch nguồn ngàn xưa

Cập nhật: 07/11/2022

Đêm đêm ở một số làng chài Bình Định, thi thoảng người ta lại nghe giọng một anh hiệu nào đó vang lên. Chính các diễn viên không chuyên này đã góp phần níu giữ những di sản của cha ông từ khi đi mở cõi.

Trẻ con cũng tham gia chơi bài chòi. Ảnh: Trần Đăng

Bây giờ mà đi tìm ngọn nguồn câu chuyện để trả lời câu hỏi “bài chòi bắt đầu từ đâu?” là cả một kỳ công. Bởi nó là sự tiếp biến và kế thừa những tinh hoa của nhiều loại hình nghệ thuật hát xướng để rồi định hình thành một thể loại riêng biệt mà một khi cất lên nơi thôn cùng xóm vắng giữa đêm hôm, tất cả đều thừa nhận đó là “bài chòi” chứ không phải hát hố hay hát bội, càng không phải hò khoan ba lý hay một làn điệu dân ca nào ở miền Trung này.

Mê mẩn bài chòi

Nói về sự quyến rũ của bài chòi, vùng Quảng Nam, Quảng Ngãi tồn tại câu ca dao này: “Rủ nhau đi đánh bài chòi/ Để cho con khóc đến lòi rún ra”. Một bà mẹ trẻ, có con nhỏ mà mê bài chòi đến mức để nó khóc đến “lòi rún ra” như thế thì quả là không có “món” nào hấp dẫn hơn.

Còn ở Bình Định lại có cách diễn đạt khác: “Tết về nhàn rỗi phải chơi/ Bài chòi mộ điệu nơi nơi chào mừng/ Kẻ kêu người hú tưng bừng /Nghe tiếng trống giục tay bồng con thơ/ Mặc cho đụng bụi đụng bờ/ Để coi năm mới, hiệu hô câu gì”.

Người mẹ trẻ ở Bình Định mê bài chòi, chỉ cần nghe tiếng trống giục là “vác” con chạy ra sân bãi để hòa vào hội chơi. Mà cái hội đó, người được khán giả mê nhất vẫn là “anh hiệu”.

Anh hiệu quyết định tính hấp dẫn của cuộc chơi bằng điệu bộ, bằng giọng hát, với tài nghệ xử lý tình huống mỗi khi cầm con bài lên hô. Hô làm sao đó phải hợp với ngữ cảnh để mỗi khi anh xướng lên, người chơi đều òa vỡ bởi những câu hóm hỉnh, thông minh.

Mời rượu người trúng thưởng. Ảnh: Trần Đăng

Thử nghe một câu mở màn cuộc chơi của anh hiệu để hiểu vì sao các chị các bà mê mẩn đến vậy: “Tối qua tôi đi ra gò/ Thấy anh thương chị bốn cái giò tréo ngoe/ Bà con cô bác lắng nghe/ Hội bài chòi đã mở, câu hò vè vang lên”. Tả cảnh “sex” của đôi trai gái ngoài gò để mở đầu cuộc vui như thế thì tài quá, phải chen vô mà nghe, mà chơi thôi, con khóc cũng kệ.

Hoặc khi bốc trúng con Bát Bồng, anh hiệu có câu tương ứng: “Em ơi! Chầu rày đã có trăng non/ Để anh lên xuống có con em ẵm bồng”. Vừa hát, mắt anh hiệu lúng liếng đưa tình về phía bạn diễn là một thôn nữ xinh đẹp, như thể chính anh là người đang “tán gái” chứ không phải đang hát bài chòi.

Chị Minh Đức, nghệ nhân nổi tiếng hát bài chòi ở Phù Cát nói lý do chị theo nghiệp này: “Cả cha mẹ tôi đều là những nghệ nhân hát tuồng. Lúc nhỏ tôi cũng mê tuồng nhưng khi bắt đầu tiếp xúc với bài chòi, “mê” cách diễn, cách làm trò của anh hiệu quá nên bỏ tuồng mà theo bài chòi cho đến bây giờ”.

Còn chị Minh Liễu, một nghệ nhân hát bài chòi nổi tiếng khác ở Bình Định thì nhớ lại lúc chị lên chín lên mười: “Cả nhà tôi đều mê bài chòi và cũng là những “diễn viên”. Cứ mùa vụ xong, cả nhà bắt đầu “lên đường”.

Cũng loanh quanh trong huyện Phù Cát, An Nhơn chứ không đi đâu xa. Không làm chòi như hội vui xuân, chỉ là “hát chiếu” trên sân bãi nhưng bà con coi đông lắm. Họ thương quý nên kẻ cho buồng chuối, người cho bó rau, ang gạo...

Giữ mạch nguồn

Ngoài khu đất rộng ngay sân bay cũ mà ngành văn hóa đã chọn để dựng chòi rồi hát, phục vụ du khách gần xa mỗi khi ghé Quy Nhơn, ở Bình Định hiện có hàng chục câu lạc bộ bài chòi. Hầu như xã phường nào cũng có câu lạc bộ này.

Từ sân diễn là ở các đình làng, có dựng chòi cho người chơi trong mỗi dịp tết đến, bài chòi ở Bình Định dần thoát ra khỏi các “chòi” để “trải chiếu” ra mà hát. “Hình thức này vừa thuận lợi cho người chơi, tức là không phải dựng chòi tốn công, chỉ chiếc chiếu là đủ, lại cơ động, chỗ nào cũng được miễn có không gian thoáng đãng” - nhà nghiên cứu Nguyễn Anh Pha - nguyên Chủ tịch Hội VHNT Bình Định nói về việc “thoát thai” của bài chòi.

Cũng theo ông Pha, để tạo nên tính hấp dẫn và “giữ lửa” cho bài chòi, bên cạnh việc sử dụng những ca từ phổ biến lâu nay, người chơi còn sáng tạo những câu mới mang tính “thời sự”, sát hợp với cuộc sống. Chính vì lẽ đó mà bài chòi luôn “sống khỏe” ở Bình Định. Chẳng hạn như câu này: “Ngày xưa em mặc áo the/ Em đi lễ hội để nghe bài chòi/ Bây giờ em lại đua đòi/ Em mang giày cao gót để lòi lưng ra”!

Bài chòi còn được tác giả sáng tác kịch bản hoặc dựng lại từ những câu chuyện cổ như Thoại Khanh Châu Tuấn, Lâm Sanh Xuân Nương, nghĩa là, bài chòi thoát hẳn khỏi các chòi và bước lên sân khấu. Mỗi hình thức đều có tính hấp dẫn riêng nhưng hồn cốt của bài chòi thì không mất được.

Trần Đăng

Báo Quảng Nam – baoquangnam.vn – Ngày 06/11/2022
Từ khóa: Bài Chòi, di sản của cha ông, làng chài Bình Định

Tin liên quan

MB Dream Home – Hành trình ấn tượng đồng hành cùng người trẻ

Ngày 21/3/2025, Thủ tướng Chính phủ chính thức phát động phong trào hỗ trợ vay vốn mua nhà cho người trẻ, tạo cơ hội sở hữu nhà, ổn định cuộc sống và thúc đẩy sự phát triển của thị trường bất động sản. Ngay sau đó, nhiều ngân hàng thương

Nâng niu những mảnh ghép văn hóa Cơ Tu

Tiếng kèn lá thánh thót tựa tiếng chim hót đưa du khách lạc vào không gian núi rừng hoang sơ. Trong bộ thổ cẩm truyền thống, già Bríu Pố (trú tại xã Lăng, huyện Tây Giang) bước ra, dẫn những người có mặt ở phố tây An Thượng (quận Ngũ

Đến với đất và người Thái Nguyên

Kon Tum khai thác tài nguyên độc đáo để phát triển du lịch

Du lịch cộng đồng tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số ở Lai Châu

Xem tiếp

Tin nổi bật

MB Dream Home – Hành trình ấn tượng đồng hành cùng người trẻ

Khai mạc Năm Du lịch Quốc gia – Huế 2025: Biểu tượng của sự đổi mới và phát triển dựa trên di sản

Net Zero: Góc nhìn từ chiến dịch “Giờ Trái đất”

Lan tỏa thông điệp sống xanh từ Giờ Trái đất

Khai mạc Ngày hội môi trường “Đà Nẵng xanh – Biển trong lành”

Xem nhiều nhất

Biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng lớn đối với Việt Nam
Bình Định: Triển khai các giải pháp bảo tồn đa dạng sinh học
Lợi ích của việc trồng và bảo vệ cây xanh - Giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường không khí ở Việt Nam
Vùng Đông Nam Bộ: Phát triển du lịch sinh thái từ khu dự trữ sinh quyển 
Đa dạng sinh học ở Việt Nam: Thực trạng và các giải pháp
No posts found

Copyright: VIET NAM NATIONAL AUTHORITY OF TOURISM

Webmaster: TOURISM INFORMATION TECHNOLOGY CENTER

Address: No. 33, Alley 294/2 Kim Ma Street, Ba Dinh District, Ha Noi

Responsible for content: Tourism Information Technology Center

License number: 78/GP-TTĐT dated 29 May 2020

Số lượt truy cập: 72689036.

CATEGORIES

  • Trang chủ
  • Tin tức, sự kiện
  • Du lịch xanh
  • Biến đổi khí hậu
  • Văn hoá, di sản
  • Chương trình dự án
  • Mô hình, kinh nghiệm
  • Phóng sự ảnh
  • Video
  • Trang chủ
  • Tin tức, sự kiện
  • Du lịch xanh
  • Biến đổi khí hậu
  • Văn hoá, di sản
  • Chương trình dự án
  • Mô hình, kinh nghiệm
  • Phóng sự ảnh
  • Video
nentangso
ic-dulichvn-org
ic-vietnam-travel
ic-moitruogndulich-vn

© TITC