Đến với du lịch cộng đồng (DLCĐ) huyện Đà Bắc, du khách nhớ ghé thăm Đá Bia (nay thuộc xóm Đức Phong, xã Tiền Phong). Nơi đây là một trong rất ít những nơi sinh sống tập trung của cộng đồng người Mường Ao Tá. Bà con còn lưu giữ được nhiều nét văn hóa độc đáo của dân tộc mình.
Du khách trải nghiệm hình thức bán hàng độc đáo ở quán tự giác tại điểm du lịch Đá Bia, xã Tiền Phong (Đà Bắc).
Để đến Đá Bia có thể đi theo tuyến đường bộ xuất phát từ TP Hòa Bình qua thị trấn Đà Bắc, sau đó khám phá thêm một chặng đường dài qua nhiều bản làng. Nhiều người chọn cách thứ 2 là đi từ bến Thung Nai (Cao Phong), tuy cũng mất chừng ấy thời gian nhưng du khách sẽ có những trải nghiệm thú vị hơn khi đi thuyền, ngắm cảnh sắc vùng hồ Hòa Bình sơn thủy hữu tình trước lúc vào bờ và bắt đầu hành trình thăm bản.
Cuộc sống ở bản rất yên bình. Nhà ở của các gia đình đều là nhà sàn Mường truyền thống, có view nhìn ra hồ vô cùng thoáng đãng, mát mẻ. Trong những năm gần đây, nhận thấy tiềm năng DLCĐ, nhằm thúc đẩy mục tiêu xây dựng mô hình cải thiện sinh kế, dự án được thực hiện bởi tổ chức phi chính phủ Úc (AOP) đã hỗ trợ tài chính và hướng dẫn, giúp đỡ người dân trong xóm làm DLCĐ. Việc cải tạo nhà ở của các hộ vẫn giữ nguyên kiến trúc nhà sàn cùng nhiều tiện ích. Cũng từ đây, tại bản hình thành các homestay đáp ứng nhu cầu ăn, ngủ, nghỉ, đồng thời kết nối, cung cấp nhiều dịch vụ trải nghiệm đến du khách.
Trong nhiều phong tục, tập quán mà người dân Đá Bia lưu giữ, "quán tự giác” là nét văn hóa riêng có của người Mường Ao Tá. Với hình thức bán hàng độc đáo, không có người bán đã khơi gợi trí tò mò và để lại ấn tượng mạnh đối với du khách. Bà con ở đây cho biết loại hình có từ rất lâu đời, trở thành niềm tự hào và minh chứng cho tinh thần tự giác, tính gắn kết cộng đồng. "Quán tự giác” thường bày bán các mặt hàng nông sản như ngô nếp, chuối, khoai lang, măng, mộc nhĩ, rau rừng… Trong mỗi sọt hàng có niêm yết giá để bất cứ ai đi qua có nhu cầu lấy mang về và tự giác bỏ tiền vào giỏ.
Với hơn 40 hộ, cuộc sống của cộng đồng người Mường Ao Tá ở Đá Bia có nhiều đổi thay từ khi xây dựng khu DLCĐ. Năm 2019, khu DLCĐ Đá Bia vinh dự nhận giải thưởng DLCĐ ASEAN, qua đó khẳng định chất lượng, sự chuyên nghiệp và sức hút của khu du lịch. Đồng thời giúp quảng bá, giới thiệu hình ảnh, con người, văn hóa bản địa tới bạn bè trong nước, quốc tế.
Đá Bia từng đón rất nhiều đoàn khách nước ngoài và khách nội địa, nhiều nhất vẫn là các đoàn khách đi theo nhóm bạn, nhóm gia đình. Cùng với cảnh quan rừng núi, sông nước, môi trường, khí hậu trong lành thì những phong tục, tập quán đẹp, thái độ ứng xử thân thiện, văn minh của người dân trong bản được du khách đánh giá hài lòng. Đến đây, bên cạnh cảm giác được chinh phục thiên nhiên, du khách được trải nghiệm không gian văn hóa, đời sống sinh hoạt của người dân bản xứ. Thưởng thức ẩm thực của người Mường Ao Tá, chủ yếu lấy từ nguồn tự cung, tự cấp như gà chạy bộ, lợn thả rông, cá sông Đà, rau rừng đồ... được chế biến với hương vị riêng, lạ miệng, đậm đà. Lưu trú tại các nhà nghỉ cộng đồng, đi bộ hoặc đạp xe thăm thú bản làng, tìm hiểu truyền thống của người Mường vùng hồ, tham gia hoạt động đánh bắt cá và hoạt động trải nghiệm gói bánh ốc, chèo mảng, chèo thuyền kayak… sẽ rất hấp dẫn đối với du khách./.
Bùi Minh
