VQG Xuân Sơn hình thành trên địa hình của đoạn cuối dãy Hoàng Liên Sơn, đỉnh cao nhất ở đây là 1.386m so mặt biển. Phần lớn diện tích Vườn Quốc gia Xuân Sơn (VQG) nằm trên địa phận xã Xuân Sơn, phần còn lại nằm ở địa phận năm xã: Kim Thượng, Xuân Đài, Đồng Sơn, Tân Sơn và Lai Đồng, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ.
Trụ sở văn phòng Ban Quản lý VQG đặt tại xã Xuân Đài. VQG Xuân Sơn cách Hà Nội khoảng 120km, cách Tp Việt Trì khoảng 80km, địa hình tiếp giáp với hai tỉnh bạn Sơn La và Hòa Bình.
Cả nước hiện có 30 VQG, trong đó 6 VQG thuộc Trung ương quản lý, 24 VQG do địa phương quản lý. VQG Xuân Sơn thuộc tỉnh Phú Thọ quản lý. Đặc điểm sinh thái VQG Xuân Sơn có bảy hệ chính: rừng trên núi đá vôi; rừng trên núi đất; trảng cỏ cây bụi; tre nứa; cư dân cư nông nghiệp xen lẫn; rừng trồng và hệ sinh thái các thủy vực. Trong đó hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi là độc đáo nhất. Xét về đa dạng sinh học, VQG Xuân Sơn đứng hàng thứ 3, so với các VQG trong toàn quốc.
Trong VQG Xuân Sơn có khoảng 20 hang động. Trong đó hang Lạng ước dài khoảng 10km, đã khảo sát thực địa khoảng 4km. Nhiều hang có thể khai thác du lịch.
Tại VQG Xuân Sơn có nhiều loài đặc hữu, điển hình về thực vật có giống chuối cô đơn (chuối không đẻ nhánh,chỉ nhân giống bằng hạt); bản Cọi, một bản người dân tộc, cách khu quản lý khoảng 4km, có giống gà quý nhiều cựa (gà chín cựa, ngựa chín hồng mao), hiện được quan tâm bảo tồn nguồn gien quý của các cơ quan chức năng.
Mật độ dân cư tại khu vực VQG này là 16 người/km2. Trong cộng đồng cư dân ở khu vực này chiếm 65% là người dân tộc Dao, số còn lại là người dân tộc Mường và người Kinh.
Tiềm năng du lịch của VQG Xuân Sơn rất lớn, nếu được quan tâm đầu tư và có kế hoạch khai thác hợp lý, đúng hướng sẽ tạo được nguồn thu đáng kể cho địa phương và nguồn hỗ trợ lớn cho công tác nuôi rừng và chiến lược bảo vệ rừng. Hiện tại Ban quản lý VQG Xuân Sơn đang được một số chuyên gia của ngành du lịch giúp đỡ trong việc xây dựng một số tuyến du lịch trong khu vực VQG, nhằm đón lượng du khách ngày một tăng với nhiều sản phẩm thuộc lại hình du lịch sinh thái tự nhiên, sinh thái văn hóa - cộng đồng; du lịch mạo hiểm…
Mấy năm gần đây, nhiều du khách ở trong nước và nước ngoài rất thích đến tham quan, khám phá VQG này bởi địa hình đa dạng: núi cao với rừng nguyên sinh, hang động kỳ thú; động thực vật phong phú về loài; mặt khác du khách có dịp khám phá nhiều bản làng dân tộc đang sinh sống khá biệt lập ở địa bàn của VQG này. Mặt hạn chế là cơ sở lưu trú đạt tiêu chuẩn ở đây hiện nay chưa có, nhưng đã hình thành một số nhà nghỉ do dân tự đầu tư, quy mô khoảng vài ba chục khách/đêm. Mô hình du lịch cộng đồng này đã được rất nhiều người lựa chọn.
Địa chỉ liên hệ: Trần Đăng Lâu, Giám đốc BQL VQG, Tel 0987526769.
