Vườn quốc gia Chư Mom Ray nằm trên địa bàn hai huyện Sa Thầy và Ngọc Hồi của tỉnh Kon Tum, với nhiều cảnh quan thiên nhiên đẹp và hùng vĩ, Thủy điện Yaly, các di tích chiến tranh và các làng nghề. Những năm qua, Ban Quản lý Vườn quốc gia Chư Mom Ray đã xây dựng nhiều nội dung trong định hướng thúc đẩy phát triển du lịch, gắn với việc chăm sóc và bảo vệ rừng. Qua đó, góp phần đưa rừng từ đơn giá trị sang đa giá trị, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn.
Thác 7 tầng thuộc Vườn quốc gia Chư Mom Ray.
Đây là vườn quốc gia duy nhất của Việt Nam nằm tiếp giáp với hai nước láng giềng Lào và Campuchia. Ngay cạnh Vườn quốc gia Chư Mom Ray là Vườn quốc gia Virachey của Campuchia và Khu bảo tồn Đông Nam Ghong của Lào. Diện tích rừng toàn bộ khu vực này khoảng 700.000 ha tạo thành một khu bảo tồn rộng lớn xuyên quốc gia, có tầm quan trọng đặc biệt đối với việc bảo tồn đa dạng sinh học ở khu vực Đông Dương và Đông Nam Á.
Với diện tích hơn 56.000 ha, Vườn quốc gia Chư Mom Ray có địa hình đa dạng, tạo nên những cảnh quan thiên nhiên đẹp và hùng vĩ. Có thể kể đến những kiểu địa hình đặc trưng thường thấy tại vườn quốc gia như: Núi trung bình và núi thấp, địa hình đồi, địa hình thung lũng.
Vườn quốc gia Chư Mom Ray có nguồn tài nguyên sinh học rất đa dạng, nhiều loại thực vật, động vật quý hiếm; hệ thống thác nước hùng vĩ, lộng lẫy như thác Khỉ, thác Nàng Tiên, thác Hang Dơi, thác Chàng, thác Bêrê Y, thác 7 tầng,... Hệ thống thác phân bố đều khắp, có sức hút đối với những người thích khám phá, yêu thiên nhiên, là tiềm năng lớn cho các hoạt động du lịch sinh thái và nghiên cứu khoa học.
Khí hậu ở Vườn quốc gia Chư Mom Ray nói riêng, hay tỉnh Kon Tum nói chung được chia làm hai mùa rõ rệt là mùa mưa và mùa khô. Chính những đặc trưng này mang lại cho Vườn quốc gia Chư Mom Ray những nét đặc sắc về cảnh quan, nhất là về các kiểu rừng. Vào mùa khô, những khu rừng rụng lá theo mùa như rừng bằng lăng, rừng khộp tạo nên những cảnh sắc đẹp, rất thuận lợi để tổ chức các hoạt động du lịch ngoài trời cũng như tìm hiểu hệ sinh thái. Vào mùa mưa, những đồng cỏ rộng vốn khô héo vào mùa khô nay trở nên xanh tươi và thu hút được nhiều loài thú móng guốc ăn cỏ, các loài chim di cư…, điều này có thể hình thành nên loại hình du lịch trải nghiệm đặc trưng của vườn, đó là ngắm chim, ngắm thú đêm.
Theo Giám đốc Ban Quản lý Vườn quốc gia Chư Mom Ray Đào Xuân Thủy, trong Phương án quản lý rừng bền vững Vườn quốc gia Chư Mom Ray giai đoạn 2021 - 2030, đặt mục tiêu “Xây dựng Vườn quốc gia Chư Mom Ray thành một trung tâm du lịch sinh thái, kết nối với các tour du lịch của tỉnh và của cả nước có tính cạnh tranh cao, thu hút khách du lịch và kêu gọi các tổ chức trong và ngoài nước liên doanh, liên kết đầu tư vào Vườn quốc gia Chư Mom Ray”. Bên cạnh đó, việc khai thác các giá trị tài nguyên sinh thái, hệ động vật, thực vật rừng và những đặc điểm nổi bật của vườn quốc gia thu hút khách du lịch, làm cơ sở quy hoạch phát triển du lịch sinh thái toàn vùng, góp phần tăng nguồn thu để tái đầu tư cho công tác bảo tồn, góp phần định hình cơ chế tài chính, giảm dần kinh phí đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân trong khu vực.
Nguồn tài nguyên đa dạng sinh học mà Vườn quốc gia Chư Mom Ray đang sở hữu được các nước trong khu vực công nhận. Với diện tích rừng nguyên sinh tương đối lớn, vườn quốc gia này đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa không khí cho khu vực. Năm 2004, Vườn quốc gia Chư Mom Ray được Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á công nhận là Vườn di sản ASEAN. Nằm ở độ cao từ 200 m đến 1.773 m so với mực nước biển, địa hình phức tạp, chia cắt bởi nhiều sông, suối lớn nhỏ, vườn tồn tại 12 kiểu rừng khác nhau, từ rừng kín nguyên sinh lá rộng thường xanh, rừng rêu thứ sinh, đồng cỏ, qua đó tạo nên sự đa dạng trong động, thực vật tại vườn.
Ưu thế này vừa là thuận lợi, vừa là thách thức đặt ra cho Ban Quản lý Vườn quốc gia Chư Mom Ray trong việc hài hòa giữa công tác bảo tồn đa dạng sinh học và hoạt động du lịch sinh thái. Một mặt, đẩy mạnh công tác bảo tồn đa dạng sinh học, phục hồi sinh cảnh cho các loài động, thực vật sẽ góp phần đa dạng hóa và nâng cao các sản phẩm du lịch sinh thái. Mặt khác, đơn vị cần quản lý tốt các hoạt động du lịch và hạn chế các tác động tiêu cực tới thiên nhiên.
Anh Trần Trung Kiên, du khách đến từ tỉnh Bình Dương chia sẻ: Được vào du lịch tại Vườn quốc gia Chư Mom Ray, tôi như bước vào thế giới cổ tích với hệ sinh vật đa dạng, những cây cổ thụ cao chót vót, gốc cây phải hơn 10 người ôm không xuể, khí hậu trong lành, mát mẻ. Đến đây, tôi và các du khách thoát không khí ô nhiễm, ngột ngạt của thành thị, được hòa mình vào thiên nhiên.
Bên cạnh những cảnh quan đẹp, chung quanh Vườn quốc gia Chư Mom Ray có tám xã và một thị trấn vùng đệm, có các căn cứ cách mạng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước gắn liền với nhiều di tích lịch sử nổi tiếng như: Điểm cao 1015 (Charlie), Điểm cao 1049 (Delta), Khu tưởng niệm liệt sĩ Chư Tan Kra,... Ở đây còn có Di chỉ khảo cổ Lung Leng, xã Sa Bình, huyện Sa Thầy và bản sắc văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số, như Gia Rai, Rơ Măm, Brâu vẫn còn được lưu giữ bảo tồn…, đây là điều kiện hết sức thuận lợi để Vườn quốc gia Chư Mom Ray cũng như huyện Sa Thầy phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa lịch sử, qua đó thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương phát triển, nâng cao đời sống người dân, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường tự nhiên và gìn giữ văn hóa truyền thống.
Tuy khác nhau về dân tộc và đặc điểm cư trú, nhưng các dân tộc tại đây đều có chung nét văn hóa đặc thù của đồng bào Tây Nguyên như: Lấy nhà rông làm trung tâm làng; bảo tồn kiến trúc nhà truyền thống; duy trì văn hóa cồng chiêng kết hợp với múa xoang, múa chiêu; tổ chức các lễ hội theo vòng đời người và theo vòng đời cây trồng; duy trì nghề đan lát và dệt thổ cẩm; sử dụng các dụng cụ âm nhạc tự chế tác như đàn tinh ninh, đàn môi, đàn tơ rưng, đàn đá,... Một số dân tộc như Rơ Măm, Brâu thuộc dân tộc thiểu số rất ít người trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam, vẫn còn bảo tồn được những nét truyền thống, văn hóa riêng biệt, đặc sắc. Đây là tiềm năng rất lớn để phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn, là cơ hội để kết nối, thúc đẩy hoạt động du lịch sinh thái trong Vườn quốc gia Chư Mom Ray giai đoạn tới.
| Hiện nay Ban Quản lý Vườn quốc gia Chư Mom Ray đã xây dựng định hướng trong việc kết nối, phát triển du lịch sinh thái gắn với du lịch, tìm về những địa chỉ đỏ, bởi huyện Sa Thầy là nơi chịu nhiều ảnh hưởng của chiến tranh trong lịch sử chống giặc Pháp và Mỹ. Nơi đây vẫn còn các di tích lịch sử của hai cuộc kháng chiến. Trong đó, có thể kể đến Khu tưởng niệm Chư Tan Kra và Điểm cao 995, là nơi diễn tra cuộc giao tranh ác liệt giữa quân giải phóng và quân đội Mỹ vào năm 1968. Hiện nay trên Điểm cao 995 ở xã Sa Sơn vẫn còn lại dấu tích chiến hào, công sự, hàng rào thép gai,… của cuộc chiến năm xưa. Khu tưởng niệm tại Điểm cao 1015 (Charlie) nằm trên địa bàn xã Rờ Kơi và khu tưởng niệm tại Điểm cao 1049 (Delta) nằm trên địa bàn xã Hơ Moong; hai địa điểm này cách nhau khoảng 300m và đều nằm trên dãy Charlie, nơi xảy ra những trận đánh ác liệt đã trở thành huyền thoại.Vườn quốc gia Chư Mom Ray có đầy đủ những tiềm năng, thế mạnh trong việc phát triển du lịch theo hướng bền vững. Trong thời gian tới, chính quyền địa phương và các đơn vị chức năng cần có những hướng đi cụ thể trong phát triển du lịch gắn với bảo vệ rừng, bảo vệ hệ sinh thái hiệu quả. |
Bài và ảnh: Phúc Thẳng
