Không chỉ được du khách trong và ngoài tỉnh biết đến là thảo nguyên tươi đẹp, rộng lớn, có không khí trong lành, mát mẻ, cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, nên thơ, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La còn là địa phương ghi dấu ấn đậm nét với du khách bằng những lễ hội truyền thống được gìn giữ, phục dựng.
Đồng bào Thái ở Bản Áng, xã Đông Sang, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La múa hát trong Lễ hội Hết Chá
Nổi bật trong đó là Lễ hội Hết Chá của đồng bào Thái ở Mộc Châu, Lễ hội là dịp thể hiện bản sắc văn hóa Thái. Đồng thời du khách đến với lễ hội còn được tham gia vào các trò chơi dân gian, môn thể thao dân tộc, hoạt động văn hóa văn nghệ và chứng kiến cuộc thi ẩm thực độc đáo của đồng bào dân tộc Thái.
Vui hội cùng các trò chơi, trò diễn
Lễ hội Hết Chá của đồng bào dân tộc Thái ở Mộc Châu thường được tổ chức vào tháng 3 hàng năm. Lễ hội mang nhiều giá trị lịch sử, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc và được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016.
Lễ hội Hết Chá được tổ chức với ý nghĩa để tạ ơn ơn trời đất, tổ tiên, lễ hội mang tính tâm linh sâu sắc và thể hiện sự đoàn kết cộng đồng, cùng giúp nhau vượt qua những khó khăn trong cuộc sống. Đây cũng là dịp để đồng bào dân tộc Thái cầu chúc cho vạn vật hòa hợp, sinh sôi nảy nở, mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình ấm no, hạnh phúc.
Cùng với phần lễ, phần hội, Lễ hội Hết Chá diễn ra sôi nổi, mô phỏng lại cuộc sống bình dị thường ngày của đồng bào dân tộc Thái trong suốt quá trình dựng bản, dựng mường và xây dựng đời sống mới. Với nhiều hình ảnh được tái hiện vô cùng dí dỏm, sinh động như một chuyến đi săn, một buổi lên nương, một buổi đi bắt cá, hay một lần lên rừng lấy măng... và ấn tượng hơn cả là hình ảnh tập trâu cày ruộng, nhắc về nền văn minh lúa nước của dân tộc ta từ xa xưa với những kinh nghiệm hay trong sản xuất.
Bên cạnh đó, là những làn điệu dân ca, điệu múa dân gian và cảnh sinh hoạt đời thường được các nghệ nhân gửi gắm qua các tiểu phẩm ngắn, sinh động ẩn hiện trong vòng xòe Lễ hội Hết. Các hoạt động này còn phản ánh chân thực sức sống mãnh liệt của dân tộc Thái trước cuộc sống lao động và sự đấu tranh sinh tồn giữa con người với cuộc sống thiên nhiên.
Những ước muốn cao đẹp, câu chuyện rất đỗi đời thường, vừa chân thành, vừa mộc mạc, giản dị như đưa du khách lạc vào khung cảnh sống thường ngày của người dân tộc Thái nơi đây. Không khí lễ hội càng thêm sôi động bởi âm thanh của nhạc cụ tăng bu và điệu múa xòe của những cô gái Thái duyên dáng trong trang phục truyền thống, bước đi uyển chuyển, nhịp nhàng.
Điều đặc biệt và độc đáo nhất của các trò chơi, trò diễn trong Lễ hội Hết Chá chính là nam giả nữ, nữ giả nam để tái hiện những nghề nghiệp, những nét sinh hoạt vô cùng phong phú và bình dị, mang đặc trưng của cư dân lúa nước.
Những giá trị nhân văn
Các hoạt động tại Lễ hội Hết Chá
Các trò chơi, trò diễn trong Lễ hội Hết Chá không chỉ giúp bảo tồn nét văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc Thái trong cộng đồng các dân tộc Tây Bắc, mà còn góp phần thu hút du khách trong và ngoài nước đến với cao nguyên Mộc Châu để tìm hiểu, khám phá những nét văn hóa đặc sắc nơi đây.
Trò chơi dân gian trong Lễ hội Hết Chá đã làm sống lại một khoảnh khắc lịch sử oanh liệt của cha ông ta thuở trước, đưa chúng ta trở về với cuộc sống ngày xưa mà ở đó tình cảm của người dự hội hôm nay càng thêm nồng hậu đối với lễ hội dân gian cổ truyền bởi nó mang tâm hồn dân tộc sâu sắc.
Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống trên địa bàn, huyện Mộc Châu đã coi trọng công tác phổ biến, tuyên truyền sâu rộng trong nhân dân các văn bản của Đảng và Nhà nước về tổ chức và quản lý lễ hội nhằm nâng cao sự hiểu biết và ý thức trách nhiệm cùng chính quyền địa phương tổ chức tốt Lễ hội Hết Chá.
Trò chơi dân gian trong các lễ hội truyền thống nói chung, Lễ hội Hết Chá nói riêng có giá trị đặc biệt trong sự cố kết cộng đồng, đồng thời là cầu nối giữa quá khứ với hiện tại; Là hình thức giáo dục, chuyển giao cho các thế hệ sau hiểu được công lao của tổ tiên, bày tỏ lòng tri ân công đức các vị anh hùng dân tộc, các bậc tiền bối đã có công dựng nước, giữ nước và đấu tranh giải phóng dân tộc.
Lễ hội Hết Chá là hình thức sinh hoạt văn hóa tâm linh sâu sắc; đồng thời là lễ hội đoàn kết cộng đồng, cùng giúp nhau vượt qua những khó khăn trong cuộc sống. Đây còn là dịp để người dân tạ ơn đất trời, tạ ơn đấng sinh thành, giáo dưỡng, cầu chúc cho vạn vật hòa hợp, sinh sôi nảy nở, cuộc sống yên vui, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt bội thu, mọi người ấm no, hạnh phúc và thể hiện ý thức gắn kết cộng đồng dân tộc Thái./.
Bài, ảnh: Kim Cương
