Nằm cách trung tâm huyện Quang Bình (Hà Giang) 15 km, xã Xuân Giang là nơi cư trú của đồng bào Tày, chiếm đến 85% dân số toàn xã. Không chỉ nổi bật với thiên nhiên thơ mộng, Xuân Giang còn được biết đến với nghề làm nón Hai mê - một biểu tượng văn hóa đặc sắc của người Tày. Năm 2023, nghề làm nón Hai mê được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong nỗ lực giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống.
Nón Hai mê với thiết kế chóp nhọn và vành rộng, không chỉ là vật dụng quen thuộc trong đời sống hàng ngày mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa của người Tày. Mỗi chiếc nón là kết quả của quá trình lao động cần mẫn và khéo léo. Từ việc chọn nguyên liệu, đan nan, bọc lá cho đến khâu hoàn thiện, tất cả đều thể hiện tinh hoa của nghệ thuật thủ công truyền thống.
Công đoạn khâu vành nón được thực hiện kỹ lưỡng.
Bà Hoàng Thị Yếm, nghệ nhân gắn bó nhiều năm với nghề, chia sẻ: “Làm nón Hai mê không chỉ là công việc mà còn là cách tôi gìn giữ hồn cốt văn hóa dân tộc. Mỗi lần hoàn thành một chiếc nón, tôi lại cảm thấy tự hào vì biết rằng nghề truyền thống của chúng tôi vẫn đang được giữ lửa”. Đối với bà Yếm, từng chiếc nón là một minh chứng sống động cho sự gắn bó của người Tày với nghề truyền thống, đồng thời truyền cảm hứng cho các thế hệ trẻ tiếp tục gìn giữ và phát triển nghề.
Trước những thách thức của thời đại, chính quyền và người dân xã Xuân Giang không ngừng nỗ lực để giữ gìn ngọn lửa nghề làm nón. Các lớp truyền dạy kỹ thuật làm nón được tổ chức đều đặn, khơi dậy niềm đam mê và trách nhiệm trong thế hệ trẻ. Nghề làm nón cũng được gắn kết chặt chẽ với các sự kiện văn hóa địa phương như lễ hội, chợ phiên và hội chợ thương mại, giúp sản phẩm truyền thống trở nên gần gũi hơn với cộng đồng và du khách.
Đồng chí Nguyễn Hoài Thanh, Chủ tịch UBND xã Xuân Giang, chia sẻ: “Việc công nhận nghề làm nón Hai mê là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia không chỉ là niềm tự hào mà còn là động lực để chúng tôi tiếp tục giữ lửa cho nghề truyền thống này. Qua các chương trình quảng bá và hoạt động du lịch trải nghiệm, chúng tôi hy vọng sản phẩm nón Hai mê sẽ trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa văn hóa địa phương và bạn bè bốn phương”.
Hiện nay, xã Xuân Giang đang tích cực lồng ghép nghề làm nón Hai mê vào các hoạt động du lịch trải nghiệm, mang đến cho du khách cơ hội khám phá văn hóa độc đáo của người Tày. Tại đây, du khách không chỉ chiêm ngưỡng quy trình làm nón mà còn được tận tay tham gia, cảm nhận sự tỉ mỉ và ý nghĩa văn hóa trong từng sản phẩm.
Việc được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia chính là minh chứng cho sức sống bền bỉ của nghề làm nón Hai mê. Đó không chỉ là ngọn lửa được giữ sáng trong cộng đồng mà còn là động lực để Xuân Giang phát triển bền vững, gắn kết văn hóa truyền thống với hiện đại. Nghề làm nón Hai mê - biểu tượng của bản sắc dân tộc đang ngày càng tỏa sáng, trở thành niềm tự hào của người dân Xuân Giang và mảnh đất Quang Bình giàu truyền thống.
Bài, ảnh: Trung Hậu (Quang Bình)
