Những tòa nhà cao tầng ồ ạt mọc lên, những con đường được sửa chữa, những dòng sông oằn mình gánh lượng nước thải khổng lồ... Thủ đô Hà Nội đang bị đe dọa bởi sự ô nhiễm môi trường mà nguyên nhân chính là do quá trình đô thị hóa chưa được quản lý và kiểm soát chặt chẽ.
Cần đánh giá đúng thực trạng môi trường
Trên thế giới, không có quốc gia nào thực hiện công nghiệp hóa mà không đồng thời đô thị hóa, chỉ khác ở quá trình diễn ra thuận lợi hay để lại hậu quả không mong muốn về dịch vụ công, phân hóa giàu nghèo và nhất là về môi trường. Những đô thị đã có quá trình lịch sử lâu dài như Hà Nội thì đô thị hóa càng nhanh càng gặp nhiều khó khăn khi giải quyết môi trường. Trên thế giới, đã có những đô thị trong thời gian nhất định đã chọn đô thị hóa nhanh, tăng trưởng nhanh trước rồi sau mới lo đến môi trường và để có được môi trường bền vững đã phải giải quyết hậu quả rất lớn.
Theo TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm - Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Hà Nội, cũng có những đô thị, để phát triển, không lựa chọn, không áp dụng ngay các tiêu chuẩn môi trường tiên tiến song khi lập kế hoạch phát triển kinh tế đã có tính đến chi phí về môi trường. Lựa chọn định hướng nào để đô thị hóa có hiệu quả trước hết cần quy hoạch đô thị nói chung, Hà Nội nói riêng, phải đánh giá đúng thực trạng để lựa chọn hợp lý và đề xuất các yêu cầu về môi trường.
GS.TS Phạm Ngọc Đăng - Chủ tịch Hội Môi trường Xây dựng Việt Nam tỏ ra quan ngại khi trong đồ án "Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050" đưa ra mục tiêu tăng diện tích đất cây xanh trong đô thị từ 2 - 3m2/người hiện nay lên 10 - 15m2/người chỉ như khẩu hiệu, không hề có phương án quy hoạch như thế nào để đạt được mục tiêu trên.
Diễn biến theo chiều hướng xấu
Là một trong những chuyên gia hàng đầu về lĩnh vực ô nhiễm không khí ở Việt Nam, GS.TS Phạm Ngọc Đăng cho rằng, môi trường Hà Nội đang diễn biến theo chiều hướng xấu đi. Môi trường không khí ở Hà Nội bị ô nhiễm nặng, nồng độ bụi trung bình gấp 2 - 3 lần quy chuẩn cho phép. Ở các khu vực xây dựng hay sửa chữa đường sá thì nồng độ bụi gấp 5 - 7 lần, thậm chí có nơi trên 10 lần quy chuẩn cho phép. Ô nhiễm không khí ở các đường phố, khi bị tắc nghẽn giao thông, có thể tăng lên gấp 2 - 3 lần so với mức độ ô nhiễm khi bình thường. Về nước thải, Hà Nội chưa mở rộng mới xử lý được khoảng 5% nước thải sinh hoạt, còn 95% nước thải sinh hoạt đô thị chỉ xử lý sơ bộ rồi đổ thẳng ra sông, hồ gây ô nhiễm trầm trọng môi trường nước mặt. Ở hầu hết các đô thị vệ tinh của Hà Nội đều chưa có trạm xử lý nước thải sinh hoạt nào. Trong khi đó, tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt thành phố Hà Nội phát sinh trước năm 1995 chỉ khoảng 2.000 tấn/ngày, nay tăng lên 4.000 tấn/ngày. Tỷ lệ thu gom mới đạt khoảng 80 - 85%. Hà Nội đã đặt ra kế hoạch thực hiện nhiều dự án môi trường nhằm cải thiện chất lượng môi trường Hà Nội nhưng hiệu quả chưa đạt được như mong muốn.
Cũng theo ông Đăng, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm tại Hà Nội nói riêng và các đô thị nói chung không ngừng xấu đi là do nhiều quy định của pháp luật về quản lý đô thị nói chung, quản lý môi trường nói riêng chưa được thực hiện nghiêm minh. Thí dụ các công tác thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với các dự án đầu tư (công trình và các khu đô thị mới) còn mang tính hình thức. Việc kiểm tra, kiểm soát môi trường sau đánh giá tác động môi trường hầu như không được tiến hành. Nhiều công trình cao tầng trong bốn quận nội thành cũ chưa xem xét đến sự quá sức chịu tải môi trường của hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị.
Về vấn đề này, Thạc sỹ Phạm Văn Khánh - Phó Giám đốc Sở TN&MT Hà Nội cho biết, Thành phố đã nhìn thấy vấn đề môi trường, đã đánh giá đúng thực trạng đó và xây dựng chương trình, kế hoạch, đề án và những giải pháp nhằm kiềm chế, ngăn chặn tình trạng gia tăng ô nhiễm môi trường và cải thiện một bước cảnh quan môi trường, tạo chuyển biến tích cực trong công tác bảo vệ môi trường trên địa bàn thành phố. Hà Nội, Thủ đô anh hùng, Thành phố vì hòa bình được nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế yêu mến, ngưỡng mộ không chỉ bởi sự phát triển kỳ diệu về kinh tế - xã hội - văn hóa hiện tại, mà còn bởi bề dày lịch sử văn hiến 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, bởi truyền thống bất khuất anh hùng với con người Hà Nội thanh lịch, văn minh, bởi cảnh quan thiên nhiên môi trường tươi đẹp. Đó là tài sản vô giá và đặc sắc của Thủ đô mà môi chúng ta đều tự hào, trân trọng và có trách nhiệm cùng nhau giữ gìn, phát huy.
Hồng Thái
