Những năm qua, huyện Gio Linh luôn chú trọng công tác bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp các di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn. Với sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị, các tổ chức, đơn vị liên quan và Nhân dân, công tác đầu tư, tôn tạo các di tích được thực hiện hiệu quả, góp phần giáo dục truyền thống lịch sử, văn hoá, nâng cao đời sống tinh thần cho các tầng lớp nhân dân, trở thành những điểm đến hấp dẫn về du lịch đối với du khách trong nước, quốc tế.
Hệ thống giếng cổ Gio An trở thành điểm đến hấp dẫn đối với du khách gần xa - Ảnh: H.A
Phó Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin (VH-TT) huyện Gio Linh Ngô Văn Lộc cho biết, UBND huyện Gio Linh đã xây dựng kế hoạch lập hồ sơ khoa học, hồ sơ pháp lý, đầu tư, bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp đối với các di tích lịch sử trên địa bàn huyện giai đoạn 2019-2020, định hướng đến năm 2025. Phòng VH-TT phối hợp với Trung tâm Quản lý di tích và Bảo tàng tỉnh, các cơ quan, đơn vị cấp huyện, UBND các xã, thị trấn rà soát, xác định lại vị trí đối với các di tích, lập danh sách các di tích chưa được xây dựng hồ sơ pháp lý, hồ sơ khoa học theo địa bàn từng xã, thị trấn và đầu tư, bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp đối với các di tích.
Xây dựng lộ trình thực hiện các nội dung công việc hợp lý, huy động sự tham gia của các cấp, các ngành, lồng ghép với các chương trình, dự án, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hằng năm của huyện và các xã, thị trấn. Nhìn chung đa số các xã, thị trấn có di tích đã có sự quan tâm đến việc quản lý, bảo tồn, tôn tạo.
Trong quá trình quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đã quan tâm xác định vị trí cụ thể và dành quỹ đất phù hợp cho việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị của các di tích về lâu dài, đặc biệt là các di tích sau khi khảo sát xác định được vị trí nhưng chưa có quỹ đất. Một số di tích được các xã, thị trấn dành quỹ đất thuận lợi cho việc đầu tư, tôn tạo, bảo tồn và phát huy giá trị của di tích. Một số di tích mặc dù chưa có hồ sơ pháp lý, hồ sơ khoa học nhưng đã được các xã, thị trấn làm tốt công tác bảo tồn đầu tư xây dựng, tôn tạo, khoanh vùng bảo vệ, phát huy giá trị của di tích. Trung tâm Quản lý di tích và Bảo tàng tỉnh đã quan tâm, phối hợp với các địa phương trong việc lập hồ sơ khoa học cho các di tích.
Theo thống kê, trên địa bàn huyện Gio Linh có 63 di tích - điểm di tích, trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt là di tích Đường Hồ Chí Minh - Đường Trường Sơn (gồm 7 địa điểm di tích thành phần, trong đó huyện Gio Linh có 4 địa điểm) và di tích Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải (bờ Nam) đã có đầy đủ hồ sơ khoa học và pháp lý. 5 di tích quốc gia đã có đầy đủ hồ sơ khoa học và pháp lý. 53 di tích cấp tỉnh, trong đó hiện nay có 4 di tích đã có đầy đủ hồ sơ khoa học và pháp lý; 10 di tích đã được bổ sung hồ sơ khoa học năm 2020 và 8 di tích đang thực hiện bổ sung hồ sơ khoa học theo kế hoạch năm 2021. Đại đa số di tích cấp tỉnh trên địa bàn huyện Gio Linh chưa có hồ sơ pháp lý (4/53 di tích có hồ sơ pháp lý; 22/53 di tích có hồ sơ khoa học, trong đó có 18 hồ sơ đang hoàn thiện).
Trong giai đoạn 2013 - 2021, nhiều di tích như Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải, hệ thống công trình giếng cổ Gio An… được quan tâm đầu tư tôn tạo. Bên cạnh đó, phòng VH-TT huyện đề nghị UBND huyện giao nhiệm vụ quản lý dự án đầu tư bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp các di tích lịch sử trên địa bàn năm 2022, như giao UBND thị trấn Gio Linh quản lý dự án đầu tư tôn tạo di tích quốc gia Đình làng Hà Thượng; giao UBND xã Phong Bình quản lý dự án đầu tư tôn tạo di tích cấp tỉnh Lăng mộ cụ Lâm Hoằng...
Bên cạnh những kết quả đạt được, hiện nay công tác bảo tồn, tôn tạo và chống xuống cấp di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn huyện Gio Linh vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Một số xã, thị trấn chưa quan tâm đúng mức đến việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị của các di tích về lâu dài. Trong quá trình xây dựng quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chưa quan tâm việc xác định vị trí cụ thể, dành quỹ đất phù hợp cho các di tích; một số di tích chưa được các địa phương đưa vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất hằng năm của địa phương mình.
Đặc biệt là sau khi có biên bản và kết quả khảo sát năm 2019 và nhiều văn bản chỉ đạo của UBND huyện, đến nay vẫn còn nhiều địa phương chưa có phương án dành quỹ đất cho các di tích, gần 21/49 di tích xác định được vị trí nhưng chưa có quỹ đất. Cá biệt đến nay một số xã, thị trấn chưa xác định được vị trí di tích trên địa bàn và không có báo cáo cụ thể. Việc đo đạc, cắm mốc, lập hồ sơ pháp lý cho các di tích chưa được các cơ quan tích cực phối hợp, tiến độ chậm so với kế hoạch đề ra và còn nhiều vướng mắc.
Mục tiêu của huyện Gio Linh đó là thực hiện bảo tồn, tôn tạo và chống xuống cấp các di tích tương xứng với quy mô, tầm vóc, giá trị của di tích. Các xã, thị trấn có phương án dành quỹ đất cho di tích chưa có quỹ đất, đảm bảo 100% di tích đã được công nhận phải được đưa vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo quy định. Đối với hồ sơ pháp lý, tập trung chỉ đạo phối hợp bố trí kinh phí, tiến hành đo vẽ cắm mốc hoàn thành lập hồ sơ pháp lý đối với 26 di tích đã xác định được vị trí và đã có quỹ đất. Đối với hồ sơ khoa học, đề nghị Trung tâm Quản lý di tích và Bảo tàng tỉnh quan tâm phấn đấu đến 2025, có 100% di tích hoàn thành hồ sơ khoa học.
Phó Chủ tịch UBND huyện Gio Linh Dương Đức Hạnh cho biết trong thời gian tới, UBND huyện chỉ đạo các cơ quan chuyên môn, các xã, thị trấn thực hiện tốt hơn việc lập hồ sơ khoa học, hồ sơ pháp lý, đầu tư, bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp đối với các di tích lịch sử; phối hợp với các cơ quan liên quan trong quá trình thực hiện kế hoạch, phối hợp hướng dẫn lập thủ tục, hồ sơ đầu tư, bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp đối với các di tích khi có điều kiện.
Đồng thời xây dựng phương án dành quỹ đất cho các di tích đã xác định được vị trí nhưng chưa có quỹ đất; đưa các di tích đã được công nhận vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng của địa phương; đẩy nhanh tiến độ đo vẽ, lập hồ sơ pháp lý, cắm mốc cho các di tích, tiếp tục quan tâm hoàn thành lập hồ sơ khoa học đối với các di tích; gắn bảo tồn, phát huy giá trị các di tích với phát triển du lịch để khai thác hiệu quả các di tích, góp phần phát triển kinh tế-xã hội huyện Gio Linh.
Hoài An
